TY  - JOUR
ID  - 5002562
TI  - بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول
JO  - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
JA  - 11
LA  - fa
SN  - 2008-4366
AU  - Seyyedzakarya, Mahmoudiraja
AD  -  استادیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز. ایران،
AU  - , 
AD  - 
AU  - , 
AD  - 
Y1  - 2026
PY  - 2026
VL  - 18
IS  - 1
SP  - EP  - پان‌ترکیسم ,ملی‌گرایی ,اسلام‌گرایی ,هویت ملی ,جامعه‌شناسی تاریخی ,DO  - 10.22034/siyasi.2025.5002562
AB  - تحولات ژئوپلیتیکی دهه‌های اخیر، به‌ویژه ارتقاء دکترین نو‌عثمانی‌گری و هم‌افزایی آن با گفتمان پان‌ترکیستی در جمهوری آذربایجان و ترکیه، همراه با بهره‌گیری سازمان‌یافته از تهییج قومیتی در شمال‌غرب ایران، به بازسازی تهدیدهای هویتی ـ سرزمینی علیه ایران منجر شده است. مسئله اصلی این پژوهش، واکاوی نحوه مواجهه دو جریان مهم اسلام‌گرایی و ملی‌گرایی با تحرکات پان‌ترکیستی در ایران معاصر از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی دوم است؛ موضوعی که نیازمند تحلیل مبتنی‌بر جامعه‌شناسی تاریخی و رویکرد تطبیقی برای فهم ابعاد ساختاری، گفتمانی و راهبردی این مواجهه می‌باشد. این تحقیق با روش کیفی و اتکای بر مطالعات اسنادی–کتابخانه‌ای، داده‌ها را از منظر تحلیل تاریخی اجتماعی و مقایسه تطبیقی بررسی می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در بستر بی‌ثباتی سیاسی، از دست‌رفتن بخش‌هایی از قلمرو به‌علت ترکیب عوامل داخلی و مداخلات خارجی و احساس ضرورت دولت متمرکز و مقتدر، هر دو جریان بر حفظ تمامیت ارضی و انسجام ملی توافق داشتند. بااین‌حال، در سطح رویکرد و ابزار تفاوت‌های آشکاری وجود داشت: ملی‌گرایان بر تکیه به حافظه ایرانشهر، تثبیت مرزهای جغرافیایی و روایت‌های تاریخ‌مدار متکی بودند؛ اسلام‌گرایان بر تقویت شبکه‌های همبستگی فراملی امت، انسجام مذهبی–فرهنگی و بسیج دفاعی تأکید می‌کردند.
UR  - https://siyasi.nashriyat.ir/node/5002562
L1  - ER  -