بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
✍️ سید زکریا محمودی رجا
/ Assistant Professor of Political Science, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran / z.mahmoudiraja@scu.ac.ir
/ Assistant Professor of Political Science, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran / z.mahmoudiraja@scu.ac.irچکیده:
تحولات ژئوپلیتیکی دهه‌های اخیر، به‌ویژه ارتقاء دکترین نو‌عثمانی‌گری و هم‌افزایی آن با گفتمان پان‌ترکیستی در جمهوری آذربایجان و ترکیه، همراه با بهره‌گیری سازمان‌یافته از تهییج قومیتی در شمال‌غرب ایران، به بازسازی تهدیدهای هویتی ـ سرزمینی علیه ایران منجر شده است. مسئله اصلی این پژوهش، واکاوی نحوه مواجهه دو جریان مهم اسلام‌گرایی و ملی‌گرایی با تحرکات پان‌ترکیستی در ایران معاصر از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی دوم است؛ موضوعی که نیازمند تحلیل مبتنی‌بر جامعه‌شناسی تاریخی و رویکرد تطبیقی برای فهم ابعاد ساختاری، گفتمانی و راهبردی این مواجهه می‌باشد. این تحقیق با روش کیفی و اتکای بر مطالعات اسنادی–کتابخانه‌ای، داده‌ها را از منظر تحلیل تاریخی اجتماعی و مقایسه تطبیقی بررسی می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در بستر بی‌ثباتی سیاسی، از دست‌رفتن بخش‌هایی از قلمرو به‌علت ترکیب عوامل داخلی و مداخلات خارجی و احساس ضرورت دولت متمرکز و مقتدر، هر دو جریان بر حفظ تمامیت ارضی و انسجام ملی توافق داشتند. بااین‌حال، در سطح رویکرد و ابزار تفاوت‌های آشکاری وجود داشت: ملی‌گرایان بر تکیه به حافظه ایرانشهر، تثبیت مرزهای جغرافیایی و روایت‌های تاریخ‌مدار متکی بودند؛ اسلام‌گرایان بر تقویت شبکه‌های همبستگی فراملی امت، انسجام مذهبی–فرهنگی و بسیج دفاعی تأکید می‌کردند.
Article data in English (انگلیسی)
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
محمودی رجا، سید زکریا، کامرانی، محمدنیما، مومنی، زهرا.(1405) بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول. دو فصلنامه معرفت سیاسی، 18(1)، - https://doi.org/10.22034/siyasi.2025.5002562
سید زکریا محمودی رجا؛ محمدنیما کامرانی؛ زهرا مومنی."بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول". دو فصلنامه معرفت سیاسی، 18، 1، 1405، -
محمودی رجا، سید زکریا، کامرانی، محمدنیما، مومنی، زهرا.(1405) 'بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول'، دو فصلنامه معرفت سیاسی، 18(1), pp. -
