معرفت سیاسی

مفهوم توسعه که در عصر مدرن عمدتاً در چارچوب علوم تجربی و با شاخص‌های کمی تعریف می‌شود، در بنیاد خود دارای ابعاد هنجاری و ارزشی است و از این رو در قلمرو فلسفه سیاسی نیز جای می‌گیرد. از منظر فلاسفه سیاسی معاصر اسلامی، توسعه نه تنها با دین تعارضی ندارد بلکه در چهار ساحت عقاید، احکام، اخلاق و نصوص دینی با آموزه‌های اسلامی همخوانی داشته و از سوی دین مورد تأیید و تشویق قرار گرفته است. در حوزه عقاید، نگرش دو ساحتی اسلام به انسان، زمینه‌ساز الگویی جامع از توسعه است که همزمان بر تعالی معنوی و رفاه مادی تأکید می‌کند. در عرصه احکام، تدابیر تشریعی اسلام همچون منع ربا، تشویق به تولید و توزیع عادلانه ثروت، بسترهای لازم برای توسعه پایدار را فراهم می‌آورد. در ساحت اخلاق نیز، ارزش‌هایی مانند عدالت و زهد نه مانع بلکه عامل تقویت روند توسعه تلقی می‌شوند. در بخش نصوص دینی، آیات و روایات متعدد بر آبادانی زمین، کوشش در تولید و رفع فقر به عنوان وظایف دینی و اجتماعی تأکید دارند. بر اساس این تحلیل، اسلام نه تنها نسبت به توسعه بی‌تفاوت نبوده بلکه آن را ضرورتی شرعی و اخلاقی دانسته و به اصلاح جهت‌گیری‌های آن پرداخته است.