Pages:
41-57
Receive Date: 2025/10/28
Accept Date: 2025/10/28
Abstract:
Mirza Na'ini has used the words "tyranny" and "religious tyranny" in several cases in his important treatise Tanbih al-Ummah. Looking for his point of view, some commentators of his book have somehow adapted the meaning of these two words to the political rule of the jurists. Using a historical approach and analytical method, this article critically examines this interpretation. The results indicate that the general and main meaning of the word "tyranny" is independence and monopoly. Since independence and monopoly are considered in relation to something, the specific meaning of tyranny has been numerous and floating. It seems that the word "tyranny" from the point of view of Na'ini means "oppression of the inferior", as in his view "religious tyranny" means "the authority of corrupt and worldly religious scholars". Accordingly, the governance of a qualified jurist in which justice is one of his necessary and main conditions is very different from these two concepts. On the other hand, the term "absoluteness" in the theory of "Absolute Guardianship of the Jurist" refers to the extent of the authority of the ruling jurisprudent within the framework of the Shari'a to ensure the interests of the people as well as the precedence of the more important sentence over the important ones in case of conflict. As a result, this term is fundamentally different from the concept that Na'ini intended from the two terms "tyranny" and "religious tyranny."
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :مفهومشناسی «استبداد» و «استبداد دینی» در رسالهی تنبیهالامه و بررسی نسبت آن با حکمرانی فقیهان
Abstract:
میرزای نائینی در رسالهی مهم تنبیه الامه واژه های «استبداد» و «استبداد دینی» را در موارد متعدد استعمال کرده است. برخی مفسران تنبیه الامه، به گونه ای، مفهوم این دو واژه را از منظر نائینی بر حاکمیت سیاسی فقیهان تطبیق داده اند. نوشتار حاضر، با رویکرد تاریخی و روش تحلیل محتوا، به بررسی انتقادی این تفسیر و نسبت می پردازد.
نتایج پژوهش بیانگر آن است که مفهوم عام و اصلی واژهی «استبداد»، استقلال و انحصار است. ازآنجاکه استقلال و انحصار در نسبت با چیزی درنظر گرفته می شود، معنای خاص استبداد، متعدد و شناور بوده است. مقصود نائینی از این واژه، عمدتاً، «ظلم به فرودست»، و مفهوم مورد نظر وی از «استبداد دینی»، «اقتدار عالمان دینی فاسد و دنیاطلب» است. بر این اساس، حکمرانی فقیهانِ جامع الشرایط که عدالت از شروط لازم و اصلی آنان است، فاصلهی زیادی با این دو مفهوم دارد. از سوی دیگر، قید «اطلاق» در اصطلاح «ولایت مطلقهی فقیه»، ناظر به گسترده بودن اختیارات فقیهِ حاکم در چهارچوب شریعت جهت تأمین مصالح مردم، و نیز تقدم حکم اهم بر مهم هنگام تزاحم است. در نتیجه، این اصطلاح، با مفهومی که نائینی از دو اصطلاحِ «استبداد» و «استبداد دینی» اراده کرده، تفاوت بنیادین دارد.
References:
- نهجالبلاغه، 1387، بهكوشش صبحي صالح، بيروت، بينا.
- ابناحمد فراهيدي، خليل، 1414ق، ترتيب کتاب العين، تحقيق مهدي المخرومي و ابراهيم السامري، تصحيح اسعد الطيب، ج1، قم، اسوه.
- ابنمنظور، محمد، 1408ق، لسان العرب، بهاهتمام علي شيري، ج1، بيروت، داراحياء التراث العربي.
- افضلالملک، غلامحسين، 1361، افضل التواريخ، تهران، تاريخ ايران.
- آمدي، عبدالواحد، بيتا، غرر الحکم و درر الکلم (مجموعه کلمات قصار حضرت علي)، ترجمه محمدعلي انصاري، تهران، بينا.
- آملي، محمّدتقي، 1413ق، المكاسب و البيع (تقرير أبحاث الاستاذ الاعظم الميرزا النائيني)، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
- پرهام، باقر، 1379، نگاهي به نظريات نائيني در باب حکومت و بنياد مشروعيت قدرت سياسي (بخشي از کتاب «باهمنگري و يکتانگري»)، مندرج در: تبيان انديشه: گزيده مقالات پژوهشي در شناخت آراء آيتالله العظمي ميرزامحمدحسين غروي نائيني (به مناسبت همايش بزرگداشت علامه محمدحسين نائيني)، اصفهان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان اصفهان.
- پوپر، کارل، 1380، جامعة باز و دشمنان آن، ترجمه عزتالله فولادوند، چ سوم، تهران، شرکت سهامي انتشارات خوارزمي.
- تبريزی، صادقبنمحمد (ميرزاصادقآقا مجتهد تبريزی)، 1390، رسالة مشروطيت 2، مندرج در: ابراهيم سيدعلوي، تبيان صادق: سرگذشت، آثار و افکار آيتالله ميرزاصادقآقا تبريزي، قم، مؤسسة کتابشناسي شيعه.
- جوادي آملي، عبدالله، 1390، ولايت فقيه، ولايت فقاهت و عدالت، چ دوازدهم، قم، اسراء.
- خويي، ابوالقاسم، 1377، مصباح الفقاهه، تقرير محمدعلي توحيدي، ج3، قم، داوري.
- دهخدا، علياکبر، 1377، لغتنامه دهخدا، زيرنظر محمد معين و جعفر شهيدي، ج2، چ دوم از دورة جديد، تهران، دانشگاه تهران.
- ريشتر، ملوين، 1389، استبداد، مندرج در: فيليپ پي. وينز، فرهنگ انديشههاي سياسي: برگرفته از فرهنگ تاريخ انديشهها، ترجمه خاشايار ديهيمي، تهران، ني.
- شباننيا، قاسم، 1396، فلسفه سياست (سلسله دروس مباني انديشه اسلامي: 6)، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- فيرحي، داود، 1392، فقه و سياست در ايران معاصر، ج1 (فقه سياسي و فقه مشروطه)، چ سوم، تهران، ني.
- ـــــ ، 1395، آستانهي تجدد در شرح تنبيه الامه و تنزيه المله، چ دوم، تهران، ني.
- مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، ج83، چ دوم، بيروت، مؤسسة الوفا.
- مستعان، حميدرضا، (ابوذر ورداسبي)، بيتا، ماهيت حکومت اسلامي از ديدگاه آيتالله نائيني، بيجا، کامل.
- مصباح يزدي، محمدتقي، 1394، حکيمانهترين حکومت (کاوشي در نظرية ولايت فقيه)، تحقيق و نگارش قاسم شباننيا، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- مقيمي، غلامحسن، 1379، ولايت و نقش سياسي مردم از ديدگاه محقق نائيني، مندرج در: سيري در آراء و انديشههاي نابغه بزرگ شيعه حضرت آيتالله ميرزامحمدحسين غروي نائيني (مجموعه مقالات ارائه شده در همايش بزرگداشت علامه محمدحسين نائيني)، به کوشش اميرحسين حسيني روحاني و محسن هاشمي، اصفهان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان اصفهان.
- منتسکيو، 1355 (2535شاهنشاهي)، روح القوانين، ترجمه علياکبر مهتدي، چ هفتم، تهران، اميرکبير.
- نائيني، محمدحسين، 1378، تنبيه الامّه و تنزيه المله، به کوشش محمود طالقاني، چ نهم، تهران، شرکت سهامي نشر.
- ـــــ ، 1382، تنبيه الامّه و تنزيه المله، به کوشش جواد ورعي، قم، بوستان کتاب.
- نجفي خوانساري، موسي، 1421ق، منية الطالب في شرح المكاسب (تقريرات محقق ميرزا محمدحسين نائيني)، ج2، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
- نصر اصفهاني، محمد، 1379، تقابل انديشه آيتالله نائيني با سنتگرايي، مندرج در: سيري در آراء و انديشههاي نابغه بزرگ شيعه حضرت آيتالله ميرزامحمدحسين غروي نائيني (مجموعه مقالات ارائه شده در همايش بزرگداشت علامه محمدحسين نائيني)، به کوشش اميرحسين حسيني روحاني و محسن هاشمي، اصفهان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان اصفهان.
- نوري، محمد، 1379، روششناسي علمي ميرزاي نائيني در عرصه سياست، مندرج در: سيري در آراء و انديشههاي نابغه بزرگ شيعه حضرت آيتالله ميرزامحمدحسين غروي نائيني (مجموعه مقالات ارائه شده در همايش بزرگداشت علامه محمدحسين نائيني)، به کوشش اميرحسين حسيني روحاني و محسن هاشمي، اصفهان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي استان اصفهان.
- نهضت آزادي ايران، بيتا، تفصيل و تحليل ولايت مطلقه فقيه، بيجا، بينا (انتشار به صورت جزوه).
- ورعي، جواد، 1382، پژوهشي در انديشه سياسي نائيني، قم، دبيرخانه مجلس خبرگان رهبري.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Javadzadeh, Alireza.(2025) The Concept of Tyranny and Religious Tyranny in the Treatise of "Tanbih al-Ummah" and its Relationship with the Rule of the Jurists. Ma`rifat-e Siasi, 12(2), 41-57
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Alireza Javadzadeh."The Concept of Tyranny and Religious Tyranny in the Treatise of "Tanbih al-Ummah" and its Relationship with the Rule of the Jurists". Ma`rifat-e Siasi, 12, 2, 2025, 41-57
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Javadzadeh, A.(2025) 'The Concept of Tyranny and Religious Tyranny in the Treatise of "Tanbih al-Ummah" and its Relationship with the Rule of the Jurists', Ma`rifat-e Siasi, 12(2), pp. 41-57
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Javadzadeh, A. The Concept of Tyranny and Religious Tyranny in the Treatise of "Tanbih al-Ummah" and its Relationship with the Rule of the Jurists. Ma`rifat-e Siasi, 2025; 12(2): 41-57