Ma`rifat-e Siasi, Volume 15, Issue 2, No 30, Year 2025 , Pages 37-52
The Criteria of Protest in the Islamic System
Article Type:
Research
Writers:
Seyed sajjad / Professor, Department of Politics, Political Systems Research Institute, Research Institute for Islamic Culture and Thought, Qom, Iran / sajjadizady@yahoo.com
✍️ Roohollah Roozbehani
/ PhD student, Political Iurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran / dr.rroozbehani@gmail.com
/ PhD student, Political Iurisprudence, Al-Mustafa International University, Qom, Iran / dr.rroozbehani@gmail.comAbstract:
Today, recognizing the right to protest and guaranteeing it is considered one of the components of democracy in a country. The right to protest can play an essential role in the realization of other civil, political, economic and trade rights. Therefore, framing and recognizing the limitations of this right can prevent protest from turning into a form of violence. This research seeks to deal with the rules and criteria of defining and narrowing the objection with the inferential method and the library method of jurisprudence sources. The hypothesis of this research, which our findings confirm, indicates that the Islamic government has identified and guaranteed the right/obligation of citizens to protest against the violations and errors of brokers; At the same time, in some cases where the protests lead to the disruption of the social system, the weakening of the Islamic state, and harm to others, and endanger national security and public interests, the Islamic government can place restrictions on holding demonstrations and protest gatherings in view of such consequences. Therefore, it is necessary for the government to make a distinction between popular protests and the mentioned titles and consider the criteria of each of the mentioned titles and not consider every protest a crime and every protester a criminal.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :ضوابط اعتراض در نظام اسلامی
Abstract:
امروزه شناسایی حق اعتراض و تضمین آن، یکی از مؤلفه‌های دموکراسی در یک کشور تلقی می‌شود. حق اعتراض می‌تواند نقش اساسی در احقاق سایر حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی و صنفی داشته باشد. ازاین‌رو چهارچوب‌بندی و شناخت محدودیت‌های این حق می‌تواند از تبدیل اعتراض به شکلی از خشونت جلوگیری کند. این پژوهش بر آن است که با شیوه‌ی استنباطی و روش کتابخانه‌ای از منابع فقه، به ضوابط و معیارهای تحدید و تضییق اعتراض بپردازد. فرضیه‌ی این تحقیق که یافته‌های ما آن را تأیید می‌کند، از این حکایت دارد که حکومت اسلامی حق/تکلیف اعتراض شهروندان را در قبال تخلف و خطای کارگزاران، مورد شناسایی و تضمین قرار داده است؛ درعین‌حال در پاره‌ای از موارد که اعتراضات، به اختلال نظام اجتماعی، تضعیف دولت اسلامی و اضرار به غیر بینجامد و موجب به‌خطر افتادن امنیت ملی و منافع عمومی شود، حکومت اسلامی با توجه به چنین پیامدهایی می‌تواند محدودیت‌هایی را برای برگزاری تظاهرات و اجتماعات اعتراضی قرار دهد. ازاین‌رو لازم است که حکومت بین اعتراضات مردمی و عناوین یادشده تفکیک قائل شود و ضوابط هریک از عناوین مذکور را ملاحظه کند و هر اعتراضی را جرم و هر معترضی را مجرم قلمداد نکند.
Keywords:
References:
- نهج البلاغه، (للصبحی الصالح)، 1414ق، قم، هجرت.
- آقابخشی، علی و مینو افشاری راد، 1386، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار.
- اسلامی، رضا و محمدمهدی کمالوند، 1394، آزادی اجتماعات در نظام بین‌المللی حقوق بشر و سیستم حقوقی ایران، تهران، مجد.
- انصاری، مرتضی، 1416ق، فرائد الاصول، چ پنجم، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
- ایزدهی، سیدسجاد، 1389، نظارت بر قدرت در فقه سیاسی، چ دوم، قم، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
- باقی‌زاده، محمدجواد و عبدالله امیدی فرد، 1393، «ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه»، شیعه‌شناسی، ش47، ص170-200.
- بحرالعلوم، محمدبن محمدتقى، 1403ق، بلغة الفقیه، چ چهارم، تهران، مکتبة الصادق.
- پارسانیا، حمید، 1383، «ولایت فقیه نظارت، مشروعیت»، علوم سیاسی، ش25، ص7-14.
- جوادی آملی، عبدالله، 1382، «حق و تکلیف»، حکومت اسلامى، ش29، ص31-70.
- خوئى، سیدابو القاسم، 1416ق، صراط النجاة (المحشّى للخوئی)، قم، منتخب.
- داودی، مخلوف، 2016، المعارضه السیاسیه فی الفقه السیاسی الاسلامی و فی النظم الدستوریه المعاصره، رسالۀ مقدّمه لنیل دکتوراه علوم فی العلوم الاسلامیه، جامعه وهران، کلیه العلوم الانسانیۀ و العلوم الاسلامیۀ.
- دهخدا، علی‌اکبر، 1377، لغت‌نامة دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
- دورژه، موریس، 1378، بایسته‌های جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمة ابوالفضل قاضی، تهران، دادگستر.
- دیترآپ، کارل، 1395، جنبش اجتماعی و اعتراض سیاسی، نظریه‌ها و رویکردها، ترجمة مجید عباسی، تهران، پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
- الرواحنه، علی جمعه، 2015، «مرتکزات المعارضة السیاسیة وأحکامها فی الفقه الإسلامی»، دراسات، علوم الشریعة و القانون، ش42، ص851-870.
- سیدمرتضى، على‌بن حسین، 1405ق، رسائل الشریف المرتضى، قم، دارالقرآن الکریم.
- شریعتی، روح‌الله، 1393، قواعد فقه سیاسی، چ دوم، قم، پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
- طریحى، فخرالدین، 1416ق، مجمع البحرین، چ سوم، تهران، کتابفروشى مرتضوى.
- حر عاملى، محمدبن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل‌البیت.
- حر عاملى، محمدبن حسن، 1412ق، هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة ـ منتخب المسائل، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه.
- غریب نواز، ایمان، 1395، مسئولیت مدنی اشخاص در اعتراض‌های عمومی، تهران، دادگستر.
- الغنوشی، راشد، 1381، آزادی های عمومی در اسلام، ترجمة حسین صابری، تهران، علمی و فرهنگی.
- فتح‌الله، احمد، بی‌تا، معجم ألفاظ الفقه الجعفری مصطلحات و مفردات فقهی، مطابع المدوخل ـ الدمام، بی‌جا، بی‌نا.
- فراهیدى، خلیل‌بن احمد، 1410ق، کتاب العین، چاپ دوم، قم، هجرت.
- فضل‌الله، محمدحسین، 1377، «ولایت فقیه، شورا و دموکراسی»، علوم سیاسی، ش2، ص23–38.
- فیومى، احمدبن محمد، بی‌تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دارالرضی.
- قاری سیدفاطمی، سیدمحمد، 1381، «قلمرو حق‌ها در حقوق بشر معاصر، جهان شمولی در قبال مطلق‌گرایی»، نامة مفید، ش33، ص5-20.
- فتحی، محمد و کاظم کوهی اصفهانی، 1397، قانون اساسی جمهوری اسلام ایران، تهران، پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
- کلینى، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، چ چهارم، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
- گرجی، علی‌اکبر، 1383، «مبنا و مفهوم حقوق بنیادین»، حقوق اساسی، ش2، ص8-26.
- لطفی، عارف و محمد لطفی، 1397، اعتراض سیاسی در حکومت اسلامی از منظر فقه شیعه، اصفهان، کنکاش.
- محمدی، عبدالعلی، 1387، «نقدپذیری حکومت و انتقادورزی جامعه در نگرش دینی»، مجلة علوم سیاسی، ش42، ص143-172.
- مرکز پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی (صدرا)، 1389، فرهنگ‌نامة جنگ نرم.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1387، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ولایت فقیه و خبرگان، چ ششم، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- معین، محمد، 1371، فرهنگ فارسی معین، تهران، امیر کبیر.
- منتظری نجف‌آبادى، حسینعلى، 1371، مبانى فقهى حکومت اسلامى، ترجمة محمود صلواتى و ابوالفضل شکورى، قم، مؤسسة کیهان.
- منتظری نجف‌آبادى، حسینعلى، 1409ق، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیه، قم، تفکر.
- نائینى، محمدحسین، 1424ق، تنبیه الأمة و تنزیه الملة، قم، دفتر تبلیغات اسلامى حوزة علمیة قم.
- نجفى، محمدحسن، بی‌تا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت ـ لبنان، دار إحیاء التراث العربی.
- ورعی، سیدجواد، 1394، بررسی فقهی فرمانبرداری و نافرمانی مدنی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
- ورعی، سیدجواد، 1401، درسنامة فقه سیاسی، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
- هاشمی خاتون‌آبادی، امید، 1398، شناسایی، تضمین و محدودیت‌های حق بر اعتراض در نظام بین‌المللی حقوق بشر و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدة حقوق.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Seyed sajjad, Roozbehani, Roohollah.(2025) The Criteria of Protest in the Islamic System. Ma`rifat-e Siasi, 15(2), 37-52 https://doi.org/10.22034/siyasi.2024.5000912
Seyed sajjad ; Roohollah Roozbehani."The Criteria of Protest in the Islamic System". Ma`rifat-e Siasi, 15, 2, 2025, 37-52
, S, Roozbehani, R.(2025) 'The Criteria of Protest in the Islamic System', Ma`rifat-e Siasi, 15(2), pp. 37-52
