Pages:
61-82
Receive Date: 2025/10/18
Accept Date: 2025/10/18
Abstract:
This study analyzes the reasons and underlying contexts that led to the adoption of a resistance-oriented approach in the governance of the Islamic Republic of Iran during the ninth and tenth administrations, with a particular focus on its impact on the country’s nuclear policy. In recent years, Iran’s nuclear policies have faced serious, multifaceted challenges due to biased reports from opponents of the Islamic Republic and negative perceptions among Western powers and international organizations. Widespread sanctions imposed by Western countries and the global hegemonic order have created a complex political environment, resulting in political polarization and intellectual confrontation within Iran’s internal power structure. Using a qualitative methodology and a conceptual network framework (including role theory, historical sociology, and Roseau’s divergence-crisis theory), this paper interprets and analyzes the motivations and circumstances behind the resistance-oriented policies adopted between 2005 and 2013. The study finds that these policies were influenced by differing interpretations of national interests and various regional and global developments. Recent events—such as shifts in domestic political power, economic instability caused by sanctions, the rising role of the Axis of Resistance in combating terrorism, international crises like the Russia-Ukraine war, the Al-Aqsa Storm operation, and regional conflicts, as well as administrative changes in the U.S.—have once again brought Iran’s nuclear policies to the forefront. Understanding the rationale behind the past resistance-oriented approach can inform the design of more rational strategies for the country’s diplomatic apparatus, ensuring that the principles of dignity, expediency, and wisdom are upheld in achieving national interests through the dynamic interaction of fieldwork and diplomacy.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :رویکرد مقاومتمحور در حکمرانی جمهوری اسلامی: بررسی بسترها و دلایل سیاستهای هستهای دولتهای نهم و دهم
Abstract:
این پژوهش به تحلیل دلایل و زمینههای اتخاذ رویکرد مقاومتمحور در حکمرانی جمهوری اسلامی ایران در دوران دولتهای نهم و دهم و تأثیر آن بر سیاستهای هستهای کشور میپردازد. سیاستهای هستهای در سالهای اخیر تحت تأثیر گزارشهای مغرضانة برخی مخالفان جمهوری اسلامی ایران و نگرش منفی قدرتهای غربی و سازمانهای بینالمللی، به چالشی جدی و چندبعدی در داخل و خارج ایران تبدیلشده است. اعمال تحریمهای گسترده از سوی کشورهای غربی و نظام سلطه برضد ایران، وضعیت پیچیدهای در سیاستورزی جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده که به دوقطبی شدن سیاسی و تقابل فکری در جریانشناسی قدرت داخلی منجر شده است. این مقاله با استفاده از روش کیفی و بهرهگیری از شبکة مفاهیم (نظریههای نقش، جامعهشناسی تاریخی و واهمگرایی ـ بحران جیمز رزونا) و با رویکرد تفسیری ـ تحلیلی به بررسی دلایل، زمینهها و بسترهای سیاستهای مقاومتمحور بین سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ پرداخته و به این نتیجه رسیده است که این نگرش و کنش، متأثر از تفسیرهای مختلف از منافع ملی و رویدادهای منطقهای و جهانی بود. تحولات اخیر، نظیر تغییرات قدرت سیاسی داخلی، التهابات اقتصادی ناشی از تحریمها، افزایش نقش محور مقاومت در مبارزه با تروریسم، بحرانهای بینالمللی مانند تنش میان روسیه و اوکراین، مسئلة طوفانالاقصی و درگیریها در منطقه و تغییرات مدیریتی در ایالات متحده، مجدداً مسئلة سیاستهای هستهای ایران در داخل و خارج را به موضوعی مهم تبدیل کرده است. فهم دلایل کنش خاص (واگرایی و مقاومتمحوری در مسئلة انرژی هستهای و تفسیر حکمرانی ایران از این سیاست) در آن زمان، میتواند به طراحی راهبردی معقولتر برای دستگاه دیپلماسی کشور کمک کند؛ بهگونهای که با تعامل بین میدان و دیپلماسی، اصول عزت، مصلحت و حکمت و در نهایت منافع ملی به بهترین نحو ممکن تحقق یابد.
References:
- ازغندی، علیرضا (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: قومس.
- احمدینژاد، حمید، یزدانی، عنایتالله، وثوقی، سعید(1397). تأثیر هویت نقشی بر راهبردهای تصمیمگیری در مورد پروندۀ هستهای و بازنمایی آن در دورۀ روحانی. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 8(26)، 187ـ206.
- استنفورد، مایکل (1387). درآمدی بر فلسفة تاریخ. ترجمة احمد گلمحمدی. تهران: نی.
- اسکاچپول، تدا (1388). بینش و روش در جامعهشناسی تاریخی. ترجمة هاشم آقاجری. تهران: مرکز.
- اسمی جوشقانی، زهرا (1400). بررسی زمینههای شکلگیری جامعهشناسی تاریخی؛ الزامات و کارکردهای آن. پژوهش در آموزش تاریخ، (6)، 17ـ34.
- اسمیت، دنیس (1389). برآمدن جامعهشناسی تاریخی. ترجمة سیدهاشم آقاجاری. تهران: مروارید.
- باقری دولتآبادی، علی (1402). فراز و فرود احمدینژاد؛ نگاهی نو به مواضع، رفتارها و سیاستهای داخلی و خارجی. تهران: تیسا.
- برک، پیتر (1381). تاریخ و نظریة اجتماعی. ترجمة غلامرضا جمشیدیها. تهران: دانشگاه تهران.
- پرکویچ، جورج (1387). تغییر منافع هستهای ایران در انتخابهای تسلیحاتی ایران، مسائل و تحلیلها. ترجمة پیروز ایزدی. تهران: معاونت پژوهشی سپاه پاسداران.
- پوستینچی، زهره و متقی، ابراهیم (1390). زبان سیاسی مقاومت اسلامی در سیاست بینالملل. پژوهشهای بینالملل، 1(1)، 97ـ130.
- جمشیدیها، غلامرضا و فصیحی، امانالله (1390). جامعهشناسی تاریخی در اندیشة شهید مطهری. مجلة علوم اجتماعی، 8(17)، 53ـ77.
- دهقانیفیروزآبادی، سیدجلال (1389). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: سمت
- رسولیثانیآباد، الهام (1390). هویت و سیاست هستهای در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بینالمللی ابرار معاصر.
- روزنا، جیمز (1384). آشوب در سیاست جهان. ترجمة علیرضا طیب. تهران: روزنه.
- سرمد، زهره، بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1386). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: آگاه.
- سریعالقلم، محمود (1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- سلیمانی، رضا (1388). سیاست خارجی دولت خاتمی؛ دیپلماسی تنشزدایی و گفتوگوی تمدنها. تهران: کویر.
- عابدی اردکانی، محمد و عسکری، امیرحسین (1398). واکاوی دلایل دیپلماسی تهاجمی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (1384ـ1392). سیاست، 49(2)، 413ـ452.
- عبداللهخانی، علی (1381). روابط ایران و آمریکا. تهران: مؤسسة بینالمللی تحقیقات ابرار معاصر.
- غربآبادی، کاظم (137). برنامۀ هستهای ایران: واقعیتهای اساسی. تهران: وزارت امور خارجه.
- غرایاقزندی، داوود (1387). ایران و مسئلۀ هستهای. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
- فولادی، محمد (١٣٨٧). استراتژی وحدت جهان اسلام در اندیشة امام خمینی. معرفت، 17(١٢٦)، 75ـ96.
- فولر، گراهام (1372). قبلة عالم: ژئوپلیتیک ایران. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.
- قاسمی سیانی، علیاصغر، راوش، بهنام و محمودیرجا، سیدزکریا (1395). واکاوی و تحلیل جامعهشناختی انتخابات ریاست جمهوری در ایران (مطالعة موردی: انتخابات سال ۱۳۸۴). جستارهای سیاسی معاصر، 7(21)، 105ـ142.
- گاردن، تیموتی (1383). چرا کشورها به دنبال سلاح هستهای میباشند؟. ترجمة بیژن اسدی. مطالعات منطقهای ـ اسرائیلشناسی ـ آمریکاشناسی، 4(2)، 126ـ89.
- گلپرور، مجید، محمدی، زهرا و ناجی، حنانه (1403). مطالعة تطبیقی تأثیر گفتمانهای انقلاب اسلامی حاکم بر کابینههای احمدینژاد و روحانی بر سیاست خارجی ایران. انقلابپژوهی، 2(3)، 223ـ244.
- لازارسفیلد، پل فلیکس، برلسون، برنارد و گودت، هیزل (1382). انتخاب مردم: چگونه مردم در انتخابات ریاست جمهوری تصمیم میگیرند. ترجمۀ محمدرضا رستمی. تهران: تبلور.
- لیپست، سیمور مارتین (1383). دائرةالمعارف دموکراسی. ترجمة جمعی از مترجمین. تهران: دفتر مطالعات سیاسی بینالمللی.
- متقی، ابراهیم و پوستینچی، زهره (1390). الگو و روند در سیاست خارجی ایران. قم: دانشگاه مفید.
- محمدی، منوچهر (1399). سیاست خارجی تطبیقی جمهوری اسلامی ایران: مروری بر سیاست خارجی دولتهای بعد از انقلاب. تهران: فرشتگان فردا.
- محمودیرجا، سیدزکریا (1393). بررسی و تحلیل رویکرد دولتهای خاتمی و احمدینژاد در قبال جهانی شدن فرهنگ. پایاننامة کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.
- محمودیرجا، سیدزکریا و سیاپوشی، حسین (1396). برداشت از «نقش ملی» و تأثیر آن در تحول سیاست خارجی ایران. سیاست جهانی، 6(22)، 187ـ211.
- محمودیرجا، سیدزکریا، امامجمعهزاده، سیدجواد و باقری دولتآبادی، علی (1395 الف). تحلیل رویکرد دولت نهم و دهم نسبتبه جهانیشدن فرهنگ با استفاده از نظریة آشوب. پژوهشهای راهبردی سیاست، 5(17)، 143ـ168.
- محمودیرجا، سیدزکریا، باقری دولتآبادی، علی و سراج، سیدعلی (1395 ب). بررسی و تحلیل رویکرد پارادوکسیکال واهمگرایی در قبال موج جهانی شدن فرهنگ. علمی مطالعات میانفرهنگی، 11(28)، 105ـ133.
- مرتضوی، سیدحسین، ذوالقدر، مالک و جعفری، فرشید (1400). بررسی تصمیمگیری سیاست هستهای دولت نهم و دهم با استفاده از منظر مدل پیوستگی (جیمز روزنا). پژوهشهای سیاسی و بینالمللی، 12(46)، 91ـ114.
- احمدی¬نژاد محمود (1389). تحلیل گفتمان عدالت و معنویت در مدیریت جهانی؛ مجموعه سخنرانیهای دکتر محمود احمدینژاد، رئیسجمهور اسلامی ایران، در مجمع عمومی سازمان ملل و کنفرانس بینالمللی خلع سلاح. تهران: ریاست جمهوری مرکز پژوهشها و اسناد نشر جمهور.
- مشیرزاده، حمیرا (1396). مبانی نظری تبیین و تحلیل سیاست خارجی. تهران: سمت.
- مصلینژاد، عباس (1386). فرهنگ سیاسی ایران. تهران: فرهنگ صبا.
- ملکی، محمدرضا و رازقندی، انسیه (1390). دیپلماسی عمومی و دولت احمدینژاد؛ بازی در سطح خرد در خاورمیانه. علوم سیاسی، 16، 107ـ132.
- منصوری مقدم، جهانشیر و اسماعیلی، علی (1390). تحلیلی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دورة ریاست جمهوری محمود احمدینژاد از منظر مدل پیوستگی جیمز روزنا. سیاست، 41(1)، 283ـ300.
- منصوری، جواد (1365). نظری به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: امیرکبیر.
- موسوی خمینی، سیدروحالله (١٣٧٨). صحیفة امام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- موسوی، سیدمحمد (1401). فرهنگ راهبردی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ منابع و تأثیرات. فرهنگ دیپلماسی، 1(3)، 33ـ53.
- مولانا، حمید و محمدی، منوچهر (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت احمدینژاد. تهران: دادگستر.
- نبویان، محمود (1402). چالش هستهای. تهران: ایران.
- نجاتحسینی، سیدمحمود (1382). واکاوی هویت تاریخی، تاریخنگاری و جامعهشناسی تاریخی ایران: ملاحظات نظری و روششناختی. مطالعات ملی، 4(15)، 153ـ190.
- نقیبزاده، احمد و امانی زوارم، وحید (1400). مقایسة گفتمانهای سیاست خارجی در کتابهای درسی جامعهشناسی دوران ریاست جمهوری خاتمی و احمدینژاد. سیاست، 51(4)، 1173ـ1197.
- هژیر سرور، حسین و دهقانیفیروزآبادی، جلال (1401). مقایسة سیاست خارجی دولتهای احمدینژاد و روحانی بر اساس نظریة واقعگرایی نئوکلاسیک. سیاست خارجی، 36(3)، 95ـ118.
- یزدانفام، محمود (1387). مقدمهای بر تحلیل سیاست خارجی. مطالعات راهبردی، 11(40)، 247ـ267.
References:
- Aggestam, L. (2006). Role Theory and European Foreign Policy: A Framework of Analysis. In Elgstrom and Smith. The European Union's Roles in International Politics: Concepts and Analysis. London: Routledge, 11-29.
- Amuzegarm, J. (2006). Nuclear Iran: Perils and Prospects. Middle East Policy, XIII(2), 9-31.
- Catalinac,Amy L. (2007). Identity Theory and Foreign Policy. Politics & Policy, 35(1), 17. Available at: www.blackwell-synergy.com
- Etessar,A. (2009). Iran’s Nuclear Decision Making Calculus. Middle East Policy, Xvi(2), 26-38.
- Gellner, Ernest (1983). Nations and Nationalism. New York: Cornell University Press.
- Harnisch, S. (2011). Conceptualizing in the Minefield: Role Theory and Foreign Policy Learning. Paper Presented at the ISA Workshop Integrating Foreign Policy Analysis and International Relations through Role Theory. New Orleans: February.
- Holsti, K. J. (1970). National Role Conceptions in the Study of Foreign Policy. International Studies Quarterly, 14(3), 233-309.
- Holton, Robert (2003). Handbooke of Historical Sociology. Edited by Delanty, Gerard & Isin, Engin. F, Sage. London: Publications
- Kubalkova, Vendulka (2001). Foreign Policy in a Constructed International Politics, in a Construted World. Amonk: M.E Sharpe.
- Rashid, M. & Kingo, A. (2009). Modeling and Analysis of Iran’s Nculear Conflict. Internationnal Journal of Computer Science and New York Security, 9(11), 31-25.
- Sagan, s. & waltz, K. (2003). The spread of nuclear Weapons: A debate Renewed. New York: The free press.
- Wish, Naomi B. (1987). National Attributes as Sources of National Role Conceptions. In Stephen G. Walker, ed. (1987). Role theory and foreign policy analysis. Durham, NC: Duke University Press, 94-103.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahmoudiraja, Seyyedzakarya.(2025) The Resistance-Oriented Approach in the Governance of the Islamic Republic: Analyzing the Contexts and Reasons Behind the Nuclear Policies of the Ninth and Tenth Administrations. Ma`rifat-e Siasi, 16(1), 61-82 https://doi.org/10.22034/siyasi.2025.5001732
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Seyyedzakarya Mahmoudiraja."The Resistance-Oriented Approach in the Governance of the Islamic Republic: Analyzing the Contexts and Reasons Behind the Nuclear Policies of the Ninth and Tenth Administrations". Ma`rifat-e Siasi, 16, 1, 2025, 61-82
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahmoudiraja, S.(2025) 'The Resistance-Oriented Approach in the Governance of the Islamic Republic: Analyzing the Contexts and Reasons Behind the Nuclear Policies of the Ninth and Tenth Administrations', Ma`rifat-e Siasi, 16(1), pp. 61-82
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Mahmoudiraja, S. The Resistance-Oriented Approach in the Governance of the Islamic Republic: Analyzing the Contexts and Reasons Behind the Nuclear Policies of the Ninth and Tenth Administrations. Ma`rifat-e Siasi, 2025; 16(1): 61-82