معرفت سیاسی

در این مقاله، با رویکردی تطبیقی به تحلیل دو الگوی متمایز سیاست دینی در اندیشه آگوستین قدیس و امام خمینی (ره) پرداخته می‌شود؛ دو متفکری که به‌رغم تفاوت‌های تاریخی، زبانی و سنتی، هر دو از جایگاه الهی‌دان، فیلسوف و عارف به نسبت دین و سیاست نگریسته‌اند. آگوستین، در چارچوب الاهیات مسیحی و با تأثیر از نوافلاطونیسم، الگویی تفکیک‌گرا ارائه می‌دهد که در آن سیاست به‌عنوان قلمروی زمینی و فانی از عرصه دین و رستگاری جدا می‌ماند. در مقابل، امام خمینی، با اتکا به عرفان اسلامی، حکمت متعالیه و فقه شیعی، سیاست را تجلی اراده الهی و امتداد عینی دیانت در جامعه تلقی می‌کند. مقاله نشان می‌دهد که این دو الگو نه‌تنها در فهم مشروعیت سیاسی، نقش مردم، جایگاه عرفان و هدف حکومت، بلکه در هستی‌شناسی و انسان‌شناسی نیز به دو منظومه معنایی متفاوت تعلق دارند. بدین ترتیب، سیاست دینی در اندیشه آگوستین بر محور پرهیز از آلودگی قدرت برای حفظ قداست دین بنا شده، در حالی که در اندیشه امام خمینی، دین جز در متن سیاست و هدایت اجتماعی به‌تمامی ظهور نمی‌یابد. این تحلیل تطبیقی با هدف تبیین بنیادهای فلسفی، الهیاتی و عرفانی دو رویکرد، بستری برای بازاندیشی در نسبت دین و قدرت در سنت‌های دینی مختلف فراهم می‌سازد.