Ma`rifat-e Siasi, Volume 18, Issue 1, No 35, Year 2025 , Pages -

    بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Seyyedzakarya Mahmoudiraja / Assistant Professor of Political Science, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran / z.mahmoudiraja@scu.ac.ir
    محمدنیما کامرانی / کارشناس دانشگاه شهید جمران اهواز / nima.kamerani1404@gmail.com
    زهرا مومنی / شهید جمران اهواز / za.moemeni1404@gmail.com
    Receive Date: 2025/12/02 Accept Date: 2025/12/02
    doi 10.22034/siyasi.2025.5002562
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول
    Abstract: 
    تحولات ژئوپلیتیکی دهه‌های اخیر، به‌ویژه ارتقاء دکترین نو‌عثمانی‌گری و هم‌افزایی آن با گفتمان پان‌ترکیستی در جمهوری آذربایجان و ترکیه، همراه با بهره‌گیری سازمان‌یافته از تهییج قومیتی در شمال‌غرب ایران، به بازسازی تهدیدهای هویتی ـ سرزمینی علیه ایران منجر شده است. مسئله اصلی این پژوهش، واکاوی نحوه مواجهه دو جریان مهم اسلام‌گرایی و ملی‌گرایی با تحرکات پان‌ترکیستی در ایران معاصر از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی دوم است؛ موضوعی که نیازمند تحلیل مبتنی‌بر جامعه‌شناسی تاریخی و رویکرد تطبیقی برای فهم ابعاد ساختاری، گفتمانی و راهبردی این مواجهه می‌باشد. این تحقیق با روش کیفی و اتکای بر مطالعات اسنادی–کتابخانه‌ای، داده‌ها را از منظر تحلیل تاریخی اجتماعی و مقایسه تطبیقی بررسی می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد که در بستر بی‌ثباتی سیاسی، از دست‌رفتن بخش‌هایی از قلمرو به‌علت ترکیب عوامل داخلی و مداخلات خارجی و احساس ضرورت دولت متمرکز و مقتدر، هر دو جریان بر حفظ تمامیت ارضی و انسجام ملی توافق داشتند. بااین‌حال، در سطح رویکرد و ابزار تفاوت‌های آشکاری وجود داشت: ملی‌گرایان بر تکیه به حافظه ایرانشهر، تثبیت مرزهای جغرافیایی و روایت‌های تاریخ‌مدار متکی بودند؛ اسلام‌گرایان بر تقویت شبکه‌های همبستگی فراملی امت، انسجام مذهبی–فرهنگی و بسیج دفاعی تأکید می‌کردند.
    Keywords: 
    پان‌ترکیسم
    ملی‌گرایی
    اسلام‌گرایی
    هویت ملی
    جامعه‌شناسی تاریخی
    • 36 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahmoudiraja, Seyyedzakarya, , , , .(2025) بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول. Ma`rifat-e Siasi, 18(1), - https://doi.org/10.22034/siyasi.2025.5002562

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Seyyedzakarya Mahmoudiraja; ; ."بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول". Ma`rifat-e Siasi, 18, 1, 2025, -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahmoudiraja, S, , , , .(2025) 'بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول', Ma`rifat-e Siasi, 18(1), pp. -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Mahmoudiraja, S, , , , . بازخوانی انتقادی و تحلیل تطبیقی واکنش جریان‌های ملی‌گرا و اسلامی ایران به پان‌ترکیسم؛ از انقلاب مشروطه تا پایان پهلوی اول. Ma`rifat-e Siasi, 2025; 18(1): -